Η ανάγκη για “εκσυχρονισμό” είναι καταρχάς παραδοχή πως δεν υπάρχει οργανική συνέχεια του μεταξύ παρόντος, παρελθόν και μέλλοντος. Είναι παραδοχή πώς ο χρόνος ύπαρχει ως πράγμα που μπορεί να κομματιάζεται και πως εμείς οι “ζώντες” μετέχουμε μονάχα σε μια διάστασή του. Τα παρελθόντα και τα μελλούμενα αντιμετωπίζονται ως απόντα, απο τα οποία μάλιστα μπορούμε, αν επιθυμούμε, να αποστασιοποιηθούμε.

Με τον “εκσυγχρονισμό” στην τέχνη επιχειρείται, ματαίως βεβαίως, ημια γέφυρα σύνδεσης του παρόντος με όσα απουσιάζουν στο παρεθόν ή στο μέλλον. Έτσι τα γεγονότα παραδόξως μοιάζουν σαν να ξαναγίνονται χάνοντας έτσι την ιστορικότητά τους.

Στο αντίποδα βρίσκεται ή άποψη που θέλει ιστορική ακρίβεια σε όσα του παρελθόντος εικονίζονται. Θιασώτες αυτής της άποψης, όπως ο χολυγουντιανός κινηματογράφος, ψάχνουν να ντύσουν τους συμμετέχοντες με αντίγραφα της εποχής και να κάνουν ένα ειδος πιστής αναπαράστασης.

Εις μάτην.

Όσο ο χρὀνος και άρα ο χώρος και η ίδια η ζωη, αντιμετωπίζεται κλασματικά ως πράγμα που μπορεί να μερίζεται, όλες αυτές οι απόπειρες θα αποτυγχάνουν την “λειτουργική παροντοποίση”, την λειτουργική βίωση του πραγματικού ως ένα ενιαίο γίγνεσθαι.

Στην βυζαντινή, δυστυχώς παραγνωρισμένη και υποτιμημένη σήμερα, ζωγραφική, ο χρόνος της εικόνας αντιμετωπίζεται αλλοιώς.

Εδώ δεν υπάρχει ούτε κάποιου είδος εκσυγχρονισμός των συμμετεχόντων ούτε θέμα ακριβούς αναπράστασης των παρελθόντων. Η ζωγραφική στην βυζαντινή αντίληψη των πραγμάτων δεν είναι αναπαράσταση ενός ιστορικού γεγονότος, ούτε περιγραφή μελλούμενων. Αυτό που γράφεται (όχι αναπαρίσταται) στις εικόνες δεν είναι η χρονική στιγμή , ούτε η αιωνιότητα, δεν είναι ένας τόπος, ούτε ο χώρος όλος. Αυτό που γράφεται είναι η σχέση κι όχι τα πράγματα καθεαυτά. Και η σχέση αυτή γράφεται επάνω στον άραφτο, ενιαίο καμβά της ίδιας της ζωής αχρόνως.

Έτσι για παράδειγμα όταν ζωγραφίζεται η Γέννηση του Χριστού δεν αναπαρίσταται απλώς κάποια ιστορική στιγμή, ένα κλάσμα της ιστορίας αλλά γράφεται πώς το γεγονός αυτό λειτουργεί μέσα στην ροή του χρόνου στην συνάντηση του με όσους το θεωρούν. Ο χώρος και άρα ο χρόνος των εικὀνων δεν βρίσκεται πίσω απο τον τοίχο, πίσω γενικώς από την φέρουσα ζωγραφική επιφάνεια, αλλά ταυτίζεται με τον χωρόχρονο των θεατών, των εκάστοτε θεατών. Κι αυτό επειδή για την αντίληψη των ελλήνων βυζαντινών υπάρχει μονάχα μια ενιαία και αδιαίρετη πραγματικότητα.

Ολα σχεδιάζονται και πλάθονται με χρώμα ώστε να συναντήσουν και να ενωθούν με τον θεατή που αποτελεί το σημείο αναφροάς και τον λόγο τους. Ο θεατής είναι ο λόγος της εικόνας, δεν είναι τρίτο, εξωτερικό στοιχείο που πρέπει τεχνιέντως να συνδεθεί με το θέμα. Είναι ο ίδιος οργανικό μέρος του θέματος.

Έτσι δεν τίθεται θέμα εκσυγχρονισμού αφού αίρεται η διαίρεση σε παρόν, παρελθόν και μέλλον, σε παρόντα και απόντα, σε ζώντες και νεκρούς. Υπάρχει μονάχα θέμα λειτουργίας και σχέσης, άνευ όρων δηλαδή παράδοση και αγαπητική συνάντηση με όσα εικονίζονται όπως στα παραμύθια και στον έρωτα, όπως στην ίδια την κανονική ζωή.

(Δεύτερη γραφή)

Ο χρόνος και ο καιρός μιας μέρας.

Αυγοτέμπερα σε ξυλο, 140χ160 εκ. 1997