Η διακοσμητική τέχνη, έλεγε ο μακαρίτης Φώτης Κόντογλους, από όλες τις τέχνες είναι η πιό δύσκολη. Καί είχε δίκιο όπως και γιά πολλά άλλα που έλεγε.
Στην διακοσμητική τέχνη καλείται συνήθως, αν όχι πάντα, ο ζωγράφος να κοσμήσει με κάποια εμμορφα στοιχεία φυτικής ή ζωικής πρόελευσης ή και στοιχεία άμορφικού χαρακτήρα μια επιφάνεια που μπορεί να είναι ένα αντικείμενο ή και ένα κτίσμα. Ο ζωγράφος εκεί πρέπει να ενεργήσει λέιτουργικά και εικαστικά μαζί. Και για το πετύχει αυτό οφείλει να λειτουργήσει αναλόγως δηλαδή να αφεθεί στον λόγο του αντικειμένου και να τον νακολουθήσει κι όχι να προηγηθεί και να επιβάλλει την άποψή του.
Μέσα στους αιώνες υπάρχουν υπέροχα δείγματα διακοσμητικής τέχνης από όλους τους μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου επάνω σε εργόχειρα, σε μικροτεχνήματα, καθημερικά σκεύη και αντικείμενα χρηστικά, σε μεγαλειώδη κτίσματα ναών, ανακτόρων αλλά και απλών συχνά σπιτιών.
Φαίνεται πως οι παλαιοί πολιτισμοί ευκολότερα μπορούσαν να φτάσουν σε μια διακοσμητική τέχνη υψηλού επιπέδου, ίσως γιατί οι μαστόροι εκείνων των εποχών δεν διεκδικούσαν για τον εαυτό τους να ηγηθούν και να επιβάλλουν την εξωτερίκευση των αισθημάτων τους και των απόψεών τους. Ίσως γιατί στους παλιούς ανθρώπους ήταν ευκολότερο να λειτουργούν, να υπάρχουν δηλαδή μέσα απο το εκκλησιαστικό γεγονός, την κοινότητα, τον Δήμο κι όχι ιδιωτικά.
Όπως κι αν εχει, στο παρελθόν έγιναν σπουδαία διακοσμητικά. Μερικά από τα αυτά ακόμα υπάρχουν, χρησιμοποιούνται και λειτουργούν και σήμερα αφού η εποχή μας μοιάζει αμήχανη εμπρός σε αυτήν την πρόκληση, τη δημιουργία δηλαδή διακοσμητικών στοιχείων συμβατών με την εποχή μας και το ύφος της- αν βέβαια δεχτούμε πως υπάρχει υφος σήμερα.
Στην διακοσμητική τέχνη ο τεχνίτης εκκινώντας απο μια μορφή του κόσμου εὐτρεπτη, ικανή δηλαδή να υποστεί μεταμορφώσεις προχωρεί σε αφαίρεση στοχείων περιττών και λειαίνει το σχήμα της μορφής ωστεί να μπορεί να χωρέσει στο στοιχείο και να συγχωρήσει με το σχήμα και τον χαρακτήρα του. Το διακοσμητικό στοιχείο, χωρίς να χάσει την “φύση” του, υποστασιοποιείται θα λέγαμε στην υπόσταση του αντικειμένου και ενώνεται με αυτό υποστατικά, ακριβώς όπως έγινε στην ενανθρώπηση του Χριστού, δηλαδή άτρεπτα ασύγχυτα και αδιαίρετα. Αν αυτή η διαδικασία επιτύχει τότε το διακοσμητικό στοιχείο μοιάζει να σχετίζεται φυσικῷ τω τρόπῳ με το αντικείμενο και να υπάρχει μέσα από αυτό.
Έτσι μπορεί να δει κανείς φυτά , ζώα , ανθρώπους αγγέλους να υπάρχουν εύμορφα επάνω σε τέμπλα ναών σε μια υπέροχη ενότητα που δεν την σπάζει τίποτα. Μπορεί κανείς να δεί γεωμετρικά σχήματα να λιώνουν το ένα μέσα στο άλλο για να ενωθούν και να λειτουργήσουν σε επίτιτλα βιβλίων, σε υπέρθυρα σπιτιών, σε τοίχους ολόκληρους ναών όλων των θρησκειών.
Σκέψου μόνον ετούτο. Στα αρχαία αγγεία ολόκληρες ιστορίες θεών και ηρώων γίνεται διάκοσμος πρωτίστως και δεν λειτουργούν ως αυτονομημένο έργο τέχνης. Ολόκληρες αφηγήσεις μεταμορφώνονται εικαστικά με λειτουργικὀ λόγο ώστε να υπηρετήσουν την διακόσμηση του αντικειμένου χωρίς να αυτονομούνται και να καταστρέφουν την φόρμα και το σχήμα επάνω στο οποίο απλώνονται.
Όπως κι αν έχει η τέχνη της διακόσμησης είναι η δυσκολότερη κι ετούτο, καθώς είπαμε, γιατί απαιτεί πλήρη σχεδόν υποταγή του μαΐστορα στο έργο του και εγκατάλειψη μερική ή ολική της επιθυμίας του να εκφράσει τα δικά του αισθήματα και την δική του αισθητική- αν βέβαια δεχτούμε πως μπορεί να υπάρχει ιδωτική αισθητική.
