Μιά απο τις σημαντικότερες στιγμές στην ιστορία των αισθητικών ιδεών συνέβη στην διάρκεια της εικονομαχίας. Ήταν τότε που ο αγιος Θεοδωρος ο Στουδίτης με σαφήνεια όρισε πως ο εξεικονισμός δεν αφορά στην ουσία του εικονιζομένου αλλά στην υποστασή του, στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που διακρίνουν ομοειδή πράγματα. Έτσι όταν ζωγραφίζει κανείς κάποιον Πέτρο, καθώς λέγει, αποτυπώνοντας την εξωτερική μορφή του προσώπου του δεν φτιάχνει εικόνα της καθόλου ανθρώπινης φύσεως αλλά της υπόστασης του Πέτρου. Η εικόνα αυτή κατά συνέπεια δεν περιγράφει ούτε ορἰζει το τί είναι ο άνθρωπος αλλά δείχνει πως ο Πέτρος υπάρχει και είναι αυτός.
Η εικόνα λοιπόν δείχνει μια υπόσταση και δεν περιγράφει την ουσία.
Εξαιτίας τούτου η τέχνη δεν στοχεύει πλέον στο να συλλάβει φυσικές ιδιότητες και ουσιώδη χαρακτηριστικά αλλά να δείξει την υπόσταση και κυρίως, με την γενικότερη επίδραση της ορθόδοξης εκκλησιολογίας, να φέρει σε σχέση κοινωνίας τα πράγματα ωστε να οπτικοποιήσει το μεγάλο ζητούμενο και ποθούμενο, την των πάντων ενότητα και ζωη ως κοινωνία αγάπης. Όταν ενας ζωγράφος ζωγραφίζει ενα ένδυμα δεν επιδιώκει να φανεί εαν αυτό είναι μεταξωτό, η σατέν, ή βιλούδου. Αυτό που ενδιαφέρει είναι να δειχτεί πως υπἀρχει εκεί ένα ένδυμα που ανάλογα με τις ανάγκες τη σύνθεσης μπορεί να γίνει κόκκινο ή πράσινο, ή πράσινο ή ανθρακί προκειμένου να στηθεί η σύνθεση και να επιτευχθούν σχέσεις ενότητας και κοινωνίας. Το μόνο που μετράει είναι η πραγμάτωση της ζωγραφικής σύνθεσης κατἀ το μοντέλο του προσώπου του Χριστού, ήγουν ολα τα στοιχεία, οι διάφορετκές φύσεις, να υπάρξουν σε μια υπόσταση, να ενωθούν δηλαδή κάτω απο ενα τρόπο ύπαρξης άτρεπτα και ασύγχυτα και αδιαίρετα. Να φυλαχθούν δηλαδή οι διαφορετικότητες αλλά ταυτόχρονα να ξεπεραστούν τα όρια που κρατάνε μακρυά την κοινωνία. Κι ο τρόπος για να γίνει αυτή η υποστατική ενότητα είναι μία· η αγάπη του Θεού.
Για τούτο άμα ζωγραφίζουμε, ή βλέπουμε, ζωγραφιές δεν ψάχνουμε την φύση των πραγμάτων ούτε το τρεπτό των συνασθημάτων των εικονιζομένων, αλλά τον βαθμό της ενότητας και την κοινωνίας τους γιατί αυτό είναι ζωγραφική ποιότητα και αρετή στην καθ᾽ ημάς παράδοση.
Βεβαίως υπάρχουν κι άλλοι τρὀποι σκέψης και συσχετισμού πραγμάτων και άλλες κοινωνίες. Σεβαστά όλα μέχρι θανάτου.
Καλημέρα και συγνώμη, για όσους τυχόν διαβάζουν, για την πρωινή φλυαρία.
