Είχα χρὀνια να πάω στον Μυστρά και ήταν όπως το είχα ονειρευτεί. Εξαίσια. Βοήθησε βέβαια και ο καιρός με το ελαφρύ αεράκι του και τα τρελλαμένα σύννεφα που γυροφέρνανε στον ουρανό και ρίχνανε άτακτους, αραχνοΰφαντους αλλά αισθητούς ίσκιους επάνω στον λόφο του Μυστρά και στην περιάδα της Σπάρτης που απλωνότανε νωχελικά στά πόδια του.
Ήταν εξαισία ίσως γιατί έτσι το ήθελα και το είχα έτσι φανταστεί. Αλλά τί σημασία έχει!
Έφτασα καταμεσήμερο και άρχισα να σκαρφαλώνω μέσα στα ωραία ερείπια ακολουθώντας την αγαπημένη μου διαδρομή από την Πύλη εισόδου στην Μητρόπολη, τον άγιο Δημήτριο, ύστερα στην Οδηγήτρια και τους Αγίους Θεοδώρους, και μετά μέσα από δύσκολη ανάβαση στα ανάκτορα των Παλαιολόγων που ακόμη αναστηλώνονται, στην Παντάνασσα και στην Περίβλεπτο.
Με αρκετές, ομολογώ, στάσεις στους ίσκιους ερειπωμένων σπιτιών κι αρχοντικών για ανάσες, νερό και κλεφτές ματιές ένα γύρω στην δασωμένη κατάφυτη πλαγιά με τα ανέμελα ερείπια και την πεδιάδα.
Κι ο άνεμος φυσούσε και ήταν ευλογία αληθινή!
Μια περιδιάβαση στον Μυστρά, σε ένα μεγάλο κομμάτι του λεγόμενου Βυζαντινού πολιτισμού, μαρτυρά πολλά σε όσους έχουν αισθητήρια να αισθανθούν και νου ανοικτό να εννοήσει και καρδιά καθαρή να γευτεί.
Ένας αληθινός κόσμος με τις δομές του, με τις αστοχίες του, με τα κοσμήματά του και τις ασχήμιες του. Ένας αληθινός κόσμος μεικτός και κεκραμμένος, όπως όλοι οι κανονικοί κόσμοι, που ήξευρε να ομιλεί όσο πρέπει και να σιωπά όσο χρειάζεται.
Άμα έχεις μάθια να δείς και να θεωρήσεις προσεκτικά τα κτίσματα που απομένουν άθικτα ( κατά βάση οι Εκκλησίες), τον τρόπο που χτίστηκαν , τον τρόπο που κοσμήθηκαν με γλυπτά στοιχεία και ζωγραφιές θα ανακαλύψεις το μεγάλο μυστικό του Βυζαντίου. Θα βρείς πως το Βυζάντιο δεν ήταν απλά ένα κράτος και μιά αυτοκρατορία, αλλά κυρίως νόστος μέγας και τρανός για τον ιδανικό τρόπο ύπαρξης της πόλης ως προς τα μέρη της και ως προς το Θεό.
Αυτός ο τρόπος, νομίζω, έχει ως θεμέλιο λίθο του τη φιλοσοφία-θεολογία του μεγάλου Βασιλείου, ο οποίος ήδη από τον 4ο αι. μ.χ αποσαφήνισε πως σημαντικό δεν είναι να οριστεί η ουσία του Θεού και συνεπώς και των όντων, πράγμα όλως διόλου ανέφικτο, αλλά να βρεθεί τρόπους να υπάρχει κανείς σε σχέση με αυτά, να τα “έχει”.
Έτσι άρχισε ένας ολόκληρος πολιτισμός με διαφορετικά χαρακτηριστικά, ο τρόπος του Βυζαντίου, που έγινε πολιτισμός που μιλά γιά ένα κόσμο που υπάρχει σε σχέση , που υπάρχει ως σχέση. Γιαυτό και δεν ενδιαφέρεται πρωτίστως να κάνει ορατό το αόρατο, όπως θα επιδιώξει αργότερα η σχολαστική Δύση, αλλά μεριμνά πρωτίστως να “μεταμορφώσει” τα πράγματα του ορατού κόσμου, να τα λειάνει για να βρουν αγαπητική αρμογή στην κοινωνία των όντων, να βρουν θέση καλή για να λειτουργήσουν τη ζωή μαζύ με όλα τα άλλα.
Ο τρόπος του Βυζαντίου μιλά γιά το όραμα της ζωής ως σχέσης εν Χριστῷ.
Κι αυτός ο τρόπος αντανακλάται στην τέχνη του και σε όσα δημιούργησαν οι μαΐστορές του με τα χέρια τους. Και ο Μυστράς είναι ένας τόπος Βυζαντίου τρόπου, ένας τόπος όπου το Βυζάντιο φανερώνεται και εκφαίνεται.
Μυστράς 28-Ιουλίου 2023.
