Η διακοσμητική τέχνη, έλεγε ο μακαρίτης Φώτης Κόντογλους, από όλες τις τέχνες είναι η πιό δύσκολη. Καί είχε δίκιο όπως και γιά πολλά άλλα που έλεγε.
Στην διακοσμητική τέχνη καλείται συνήθως, αν όχι πάντα, ο ζωγράφος να κοσμήσει με κάποια εμμορφα στοιχεία φυτικής ή ζωικής προελεύσεως ή και στοιχεία άμορφικού χαρακτήρα μια επιφάνεια που μπορεί να είναι ένα αντικείμενο ή και ένα κτίσμα. Ο ζωγράφος εκεί πρέπει να ενεργήσει λειτουργικά και εικαστικά μαζί. Και για το πετύχει αυτό οφείλει να αφεθεί στον λόγο του αντικειμένου και να τον ακολουθήσει κι όχι να ζητά να προηγηθεί και να επιβάλλει την άποψή του.
Μέσα στους αιώνες υπάρχουν υπέροχα δείγματα διακοσμητικής τέχνης από όλους τους μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου επάνω σε εργόχειρα, σε μικροτεχνήματα, καθημερικά σκεύη και αντικείμενα χρηστικά, σε μεγαλειώδη κτίσματα ναών, ανακτόρων αλλά και απλών συχνά σπιτιών.
Φαίνεται πως οι παλαιοί πολιτισμοί ευκολότερα μπορούσαν να φτάσουν σε μια διακοσμητική τέχνη υψηλού επιπέδου, ίσως γιατί οι μαστόροι εκείνων των εποχών δεν διεκδικούσαν να ηγηθούν ως δήθεν πνευματικά όντα και να επιβάλλουν ως αυθεντίες την εξωτερίκευση των συναισθημάτων και των απόψεών τους. Ίσως γιατί στους παλιούς ανθρώπους ήταν ευκολότερο να λειτουργούν να υπάρχουν δηλαδή μέσα απο το εκκλησιαστικό γεγονός, την κοινότητα κι όχι ιδιωτικά.
Όπως κι αν έχει, δεν παίζει ρόλο. Σημασία έχει πως στο παρελθόν έγιναν σπουδαία διακοσμητικά έργα. Μερικά από τα αυτά ακόμα υπάρχουν, χρησιμοποιούνται και λειτουργούν και σήμερα αφού η εποχή μας μοιάζει αμήχανη εμπρός σε αυτήν την πρόκληση, τη δημιουργία δηλαδή διακοσμητικών στοιχείων συμβατών με την εποχή μας και το ύφος της- αν βέβαια δεχτούμε πως υπάρχει σήμερα κάποιο ύφος .
Στην διακοσμητική τέχνη ο τεχνίτης εκκινώντας απο μια μορφή του κόσμου εὐτρεπτη και πλαστική, ικανή δηλαδή να πλαστεί και να υποστεί μεταμορφώσεις προχωρεί σε αφαίρεση στοχείων περιττών και λειαίνει το σχήμα της μορφής ωστεί να μπορεί να χωρέσει στο στοιχείο στο οποίο θα τοποθετηθεί και να συγχωρήσει με το σχήμα και τον χαρακτήρα του. Το διακοσμητικό στοιχείο, χωρίς να χάσει την “φύση” του, υποστασιοποιείται θα λέγαμε στην υπόσταση του αντικειμένου και ενώνεται με αυτό υποστατικά, ακριβώς όπως έγινε στην ενανθρώπηση του Χριστού, δηλαδή άτρεπτα ασύγχυτα και αδιαίρετα.
Αν αυτή η δημιουργική διαδικασία επιτύχει τότε το διακοσμητικό στοιχείο μοιάζει να σχετίζεται φυσικῷ τω τρόπῳ με το αντικείμενο και να υπάρχει μέσα από αυτό.
Έτσι μπορεί να δει κανείς φυτά , ζώα , ανθρώπους αγγέλους να υπάρχουν εύμορφα επάνω σε τέμπλα ναών σε μια υπέροχη ενότητα που δεν την σπάζει τίποτα. Μπορεί κανείς να δεί γεωμετρικά σχήματα να λιώνουν το ένα μέσα στο άλλο για να ενωθούν και να λειτουργήσουν σε επίτιτλα βιβλίων, σε υπέρθυρα σπιτιών, σε τοίχους ολόκληρους ναών όλων των θρησκειών.
Σκέψου μόνον ετούτο. Στα αρχαία αγγεία ολόκληρες ιστορίες θεών και ηρώων γίνεται διάκοσμος πρωτίστως και δεν λειτουργούν ως αυτονομημένο έργο τέχνης. Ολόκληρες αφηγήσεις μεταμορφώνονται εικαστικά με λειτουργικὀ λόγο ώστε να υπηρετήσουν την διακόσμηση του αντικειμένου χωρίς να αυτονομούνται και να καταστρέφουν την φόρμα και το σχήμα επάνω στο οποίο απλώνονται.
Όπως κι αν έχει η τέχνη της διακόσμησης είναι η δυσκολότερη κι ετούτο, καθώς είπαμε, γιατί απαιτεί από τον μάστορα να υποταγεί πλήρως στο έργο του και να εγκαταλείψει μερικώς ή ολικώς την επιθυμία του να εκφράσει τα δικά του αισθήματα και την δική του αισθητική- αν βέβαια δεχτούμε πως μπορεί να υπάρχει ιδωτική αισθητική.
